Periodizácia
Svetová literatúra
Staroveka literatúra
orientálna sumerská (Epos o Gilgamešovi)
hebrejská (Biblia – starý zákon – 46 kníh)
indická (Ramajáma, Mahatmarátha, Kámasútra) – védy – posvätné knihy Indov o poznaní, velebili v nich bohov, vyjadrovali predstavy o vesmíre
antická 700 p.n.l. –
grécka (Homér, Ezop, Sapfo, Sofokles, Anakreon) – bohémstvo – tematika vojny, vína a lásky
rímska (Vergílius, Ovídius, Horatius) – dramatické predstavenia, vzniká rímska komédia – hrdinami sú zamilovaní mladíci, dievčatá v otroctve, lakomci, ľstiví proroci
Stredoveká literatúra (Legenda Aura od Jakuba de Voragine, Niebelungy)
- feudálny systém
- rozšírenie kresťanstva – moc Cirkvi
- „Óra et labóra!“ – „Modli sa a pracuj!“
- Človek je zanedbateľná súčasť „niečoho“ väčšieho, čo riadi Boh
- hlavným hrdinom je svätec alebo mučeník, rytier alebo kráľ
- hrdina je idealizovaný
- početná symbolika
- rozdelenie: duchovná a svetská literatúra, ktoré sa členia na lyriku, epiku a drámu
Humanizmus a renesancia (Shakespeare – Rómeo a Júlia, Boccaccio - Dekameron, Cervantes – Don Quijote, Alighieri – Božská komédia)
- od
- epidémie, choroby, koloniálne ríše (známe mená – Kolumbus, Ján Jesenius, Kopernik, Galilei, da Vinci)
- humanizmus – myšlienkový smer zdôrazňujúci ľudskú dôstojnosť, slobodný rozvoj osobnosti
- renesancia (z lat. renaissance – znovuzrodenie, obnovenie) – umelecký a myšlienkový smer – obnova antického myslenia, rozvoj vedy, stredobodom je človek, no viera v Boha zostáva, kresťanstvo ovplyvňuje vieru, morálku, názory na umenie
Barok a rokoko (Milton – Stratený raj, Tasso – Oslobodený Jeruzalem, Komenský – Didactica magna)
- od druhej polovice
- „Vanitas vanitatum omnia vanitatum" – „Márnosť nad márnosť, márnosť všetko“
- Reformačné myšlienky
- Barok (z portug. barocco – nepravidelná perla) – z renesancie preberá túžbu po poznaní, zmyselnosť, ale presadzuje nevieru v človeka, jeho pominuteľnosť v pozemskom svete
- Barokový človek je zmietaný neistotou svojho bytia, vojnami a upína sa k nadpozemským istotám, nad rozumom víťazí viera a fantázia
- Zobrazuje utrpenie pozemského života a pekelných múk
Klasicizmus (Moliere - Lakomec, Swift – Gulliverove cesty, Defoe – Robinson Crusoe)
- Z lat. classicus – vynikajúci
- 17. –
- Nízke žánre - bájka, satira, komédia; námety zo života nižších vrstiev
- Vysoké žánre - óda, elégia (žalospev) a tragédia; vznešené námety (historické, nadčasové); hrdinom boli vládcovia, veľmoži, vojvodcovia
- Zobrazenie nadčasových charakterov človeka hrdina, ničomník, lakomec,...
- Racionalizmus (lat. ratio – rozum) – myšlienkový smer považujúci rozum za rozhodujúci zdroj poznania, René Descartés „Cogito ergo sum.“ – „Myslím, teda som“
- Osvietenstvo –
Romantizmus (Hugo – Chrám Matky Božej v Paríži , Puškin – Eugen Onegin, Goethe - Faust)
- 18. –
- Je to umelecká metóda, v ktorej dominujúci význam má spisovateľovo subjektívne stanovisko vo vzťahu k zobrazovaným javom
- Uprednostnenie citu pred rozumom (Rousseau) – zobrazenie ideálneho sveta, symbolika, harmónia kontrastov
- Hl. hrdina – búrlivák, vzdoroval individuálnym vzopätím ducha a končil v bezvýchodiskovosti, žil bohatým vnútorným životom a cítil sa osamotený
Realizmus (Balzac – Otec Goriot, Dickens – Oliver Twist, Dostojevskij – Zločin a trest, Tolstoj – Vojna a mier)
- Myšlienky realizmu, filozofia pozitivizmu (Auguste Comte) – objektívne poznanie skutočnosti – skutočné je iba to, čo dokážeme overiť zmyslami
- Z lat. realis – vecný, skutočný
- Je umelecký smer a zároveň metóda uplatňujúca sa od pol.
- Rozdelenie: kritický, socialistický, neorealizmus
- Postavy zo všedného sociálneho prostredia
StRatená generácia (Hemingway – Starec a more, Remarque – Na západe nič nové, Rollad – Peter a Lucia, Kafka - Premena)
Prekliati básnici (Kerouac – Na ceste, Baudelaire – Kvety zla)
Avantgardná literatúra (Tolkien – Pán Prsteňov, Havel – Zahradní slavnost, Prostest, Solženicyn – Jeden deň Ivana Denisoviča, Marquez – Sto rokov samoty)
Slovenská literatúra
Staroslovienska literatúra (Cyril, Metod, Kliment)
Stredoveká literatúra (Legenda o sv. Svoradovi a Benedikovi)
Humanizmus a renesancia (Jesenius, Simonides, Masník, Bel)
Barok a rokoko (Tranovský Szóllósi, Kyrmezer)
Klasicizmus (Kollár, Hollý, J. Chalupka, Bernolák, Fándly, Bajza)
Romantizmus (Štúr, Hurban, Hodža, S. Chalupka, Botto, Matuška, Sládkovič)
Realizmus (Hviezdoslav, Jozef Gregor-Tajovský, Kukučín, B. Slánčiková-Timrava)
Medzivojnová literatúra (Hronský, Zelinová, Jége, Jesenský, Figuli)
Súčasná literatúra (Hyklisch, Ferko, Mináč, Mňačko, Jašík, Horov, Rúfus, Hevier)